Tímamót á Alþingi

Það hafa verið sérstakir dagar í þinginu að undanförnu. Það má sennilega skrifa þetta sérstaka andrúmsloft á það að þingmenn eru nú að upplifa tvenn sannkölluð tímamót. Í fyrsta lagi er búið að mynda hér minnihlutastjórn í fyrsta sinn í 30 ár. Það er ekki óeðlilegt að þegar verið er að stíga ný skref í slíku samstarfi þá reyni á flokkana sem eru í samstarfinu, sem og þá sem verja stjórnina falli. Heilt yfir hefur þó samstarfið gengið vel og Framsóknarflokkurinn stendur heilshugar á bak við stjórnina. Þó að upp komi málefni þar sem flokkarnir eru ekki fyllilega sammála þá kallar það aðeins á þroskuð vinnubrögð og viðræður og samkomulag.

Ég hef verið nokkuð ánægður með frammistöðu einstakra ráðherra. Til að mynda hefur innkoma Katrínar Jakobsdóttur í menntamálaráðuneytið verið góð. Við Katrín höfum verið sammála um margt í menntamálum í gegnum tíðina, einkum þá hluti sem snúa að framfærslu námsmanna og LÍN.

En í þinginu höfum við einnig upplifað önnur tímamót en minnihlutastjórnina. Í fyrsta skipti í 18 ár er Sjálfstæðisflokkurinn ekki í meirihluta. Og þeir taka því ekki vel. Það hefur oft verið beinlínis undarlegt að fylgjast með upphlaupum þeirra í þinginu. Í síðustu viku fór Geir H. Haarde þar upp í ræðustól og sagði forsætisráðherra ekki hafa farið með rétt mál varðandi samskipti við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn. Ummæli hans voru fullkomlega afsönnuð skömmu síðar en ég hef ekki orðið var við afsökunarbeiðni frá fyrrverandi forsætisráðherra.

Staðreyndin er sú að Sjálfstæðisflokkurinn kann ekki að vera í stjórnarandstöðu og þarf því lengri tíma til að aðlagast nýjum vinnubrögðum. Ég held þeir hafi virkilega gott af því. En það kemur meira til. Sjálfstæðisflokkurinn virðist enga tilfinningu hafa fyrir því að þeir bera verulega ábyrgð á stöðu mála í efnahagslífinu. Það hefur ekki orðið vart við neina stefnubreytingu hjá Sjálfstæðisflokknum, enga viðurkenningu á ábyrgð, enga endurskoðun eða endurnýjun í raun.

Einu sinni var það vinsælt að segja að Vinstrihreyfingin grænt framboð væri óstjórntækur flokkur, Síðan þá hafa þeir myndað ríkisstjórn og hafa staðið sig betur í mörgu en fyrri ríkisstjórn, þótt raunar hafi ekki þurft mikið til. Eftir að hafa horft upp á Sjálfstæðisflokkinn í þinginu að undanförnu er ljóst að þar fer óstjórntækur flokkur. Ef Sjálfstæðisflokkurinn gerir sér enga grein fyrir þörfinni á nýrri sýn, nýjum úrræðum og nýrri stefnu fyrir Ísland, þá eiga þeir ekkert erindi í ríkisstjórn.

Breytum rétt með nýrri Framsókn!

Á þeim umrótartímum sem við lifum krefst fólk breytinga. Almenningur gerir ríkar kröfur um mannabreytingar í stjórnmálaflokkum, ríkisstjórn, Seðlabanka og Fjármálaeftirliti svo fátt eitt sé nefnt. Fólk gerir kröfur um siðbót í stjórnmálum, efnahagslífi og íslensku samfélagi. Við stöndum á tímamótum, við þurfum að byggja upp nýtt Ísland - frá grunni.

Hátt í þúsund manna flokksþing tók djarfa ákvörðun um síðastliðna helgi með vali á nýrri forystu. Þeir fulltrúar sem sóttu flokksþingið voru í raun að endurspegla vilja almennings í dag. Sigmundur Davíð, nýr formaður, hefur komið öflugur fram á sviðið og talað með þeim hætti að fólk leggur við hlustir þegar hann talar. Fólk kallar í dag eftir lausnum, lausnum á þeim gríðarlega vanda sem heimilin og fyrirtækin standa frammi fyrir. Ríkisstjórnin hefur því miður ekki komið með trúverðugar lausnir í þeim efnum.

Mikill meðbyr er með Framsóknarflokknum í kjölfar flokksþingsins. Miklar væntingar almennings gagnvart Framsóknarflokknum leggja ríkar skyldur á forystu flokksins að standa undir þeim. Á næstu misserum mun forysta flokksins mæla sér mót við fólk og fyrirtæki og kynna sínar áherslur um hvernig við viljum mæta þeim bráðavanda sem við okkur blasir.

Framsóknarflokkurinn hefur nú þegar lagt sitt af mörkum til að leysa þá stjórnarkreppu sem nú ríkir. Allir, sem það á annað borð vilja, sjá að ríkisstjórnin veldur ekki verkefninu. Engin merki eru um neinar breytingar á þeim vígstöðvum. Skilyrði Framsóknarflokksins fyrir hlutleysi bráðabirgðastjórnar Samfylkingar og Vinstri Grænna er að kosið verði eigi síðar en 25. apríl, að ráðist verði í aðgerðir til að mæta vanda heimila og fyrirtækja og að sérstakt stjórnlagaþing verði kallað saman til að semja nýja stjórnarskrá fyrir íslenska lýðveldið.

Á síðustu dögum hefur fjöldi einstaklinga gengið til liðs við Framsóknarflokkinn. Fólk vill hafa áhrif á sína framtíð og fyrirheit forystu flokksins um opin og lýðræðisleg vinnubrögð verða ekki orðin tóm. Breytum rétt með nýrri Framsókn!

Ósk um ný vinnubrögð

Viðburðarríkt ár er nú senn að baki, ár efnahags- og náttúrulegra hamfara. Framundan er tími uppbyggingar og samstöðu. Saman getum við gert stóra hluti og nú sem aldrei fyrr er þörf á samvinnu í íslensku þjóðfélagi. Það þarf samvinnu á milli allra hlutaðeigandi aðila í samfélaginu, ríkisstjórnin verður að hætta að leika þann einleik sem hefur allt of mikið einkennt ákvarðanatöku og störf hennar síðustu vikur og mánuði.

Við framsóknarmenn lögðum til, undir forystu Guðna Ágústssonar, fyrripart októbermánaðar að skipað yrði Samvinnu- og efnahagsráð Íslands. Að því ráði kæmu allir þeir aðilar sem leika lykilhlutverk við að koma okkur út úr þeim miklu erfiðleikum sem við okkur blasa. Ekkert var hlustað, nær ekkert samráð eða samvinna hefur einkennt störf ríkisstjórnarinnar.

Er ekki mál að linni? Á nýju ári þurfum við að taka höndum saman og byggja upp nýtt Ísland á grundvelli þeirra hugsjóna að saman getum við gert stóra hluti. Og verkefnið er vissulega stórt og ef ég mætti óska mér einhvers um þessi áramót þá væri óskin sú að ríkisstjórnin tæki upp hugsjónir samvinnustefnunnar á nýju ári.

Lifið heil og gangi okkur öllum vel á nýju ári!

Niðurskurður gagnvart þeim sem síst skyldi

Harðar umræður hafa verið um áherslur ríkisstjórnarinnar undanfarna daga á Alþingi. Nýjasta útspil stjórnarflokkanna er skerðing á kjörum aldraðra og öryrkja. Bændur fá einnig sinn skerf, en ríkisstjórnin mun ekki standa við gerða búvörusamninga. Margt annað mætti nefna en ég ætla að láta nefndarálit mitt fylgja hér með:

Nefndarálit

um frv. til l. um ráðstafanir í ríkisfjármálum.

Frá 2. minni hluta efnahags- og skattanefndar.

    Annar minni hluti vekur sérstaka athygli á því að með frumvarpi þessu er verið að skerða ýmsa grunnþjónustu, heimila nýjar gjaldtökur og sniðganga samninga. Fjallað var um málið á vettvangi efnahags- og skattanefndar auk þess sem fagnefndir Alþingis skiluðu umsögnum um þá hluta frumvarpsins sem að þeim snúa.

    Í ljósi þeirrar umfjöllunar og umsagna sem fyrri liggja telur 2. minni hluti rétt að vekja athygli á að breytingar á lögum um sjúkratryggingar í X. kafla frumvarpsins muni ekki skila hagræði eða jafnræði í heilbrigðisþjónustu. Eins og frumvarpið er úr garði gert felur það í raun í sér opna heimild til ráðherra til þess að leggja á ný gjöld og hækka þau sem fyrir eru. Telja verður að með þessari nýju gjaldtöku sé stigið varasamt skref og að mögulegt sé að ná sömu markmiðum með hagræðingu og endurskipulagningu. Með frumvarpinu er gert ráð fyrir að auka kostnaðarhlutdeild sjúklinga um 360 millj. kr.

    Einnig er bent á í sambandi við II. kafla frumvarpsins, um breytingu á lögum nr. 99/1993, um framleiðslu, verðlagningu og sölu á búvörum, með síðari breytingum, að mikilvægt sé að líta til hagsmuna bænda og sú ráðstöfun að ganga inn í gildandi búvörusamninga með þessum hætti sé til þess fallin að auka enn frekar vanda íslensks landbúnaðar sem var þó nægur fyrir. Auk þess er vakin athygli á þeim sjónarmiðum sem fram hafa komið um lögfræðilega vankanta sem á ráðstöfuninni kunna að vera og lúta að því að hér sé í raun um klárt samningsrof að ræða og eðli samninganna sé þannig að ákvæðum þeirra verði ekki breytt nema báðir aðilar séu því samþykkir. Íslenskir bændur hafa ekki verið taldir hálaunastétt hingað til, heldur er hér um skulduga atvinnugrein að ræða sem þolir á engan hátt 800 millj. kr. skerðingu á gerðum samningum við ríkisvaldið. Ljóst er að þessi aðgerð mun vafalaust leiða til hærra matvælaverðs sem mun síðar leiða til hærri verðbólgu.

    Með breytingum á lögum um málefni aldraðra, sbr. IV. kafla frumvarpsins, og breytingu á lögum um fæðingar- og foreldraorlof verður veruleg skerðing lögð á herðar eldri borgurum, öryrkja og nýbakaðra foreldra. Ekki liggja fyrir í frumvarpi þessu fullnægjandi forsendur varðandi útreikninga sem liggja að baki sparnaðartillögunum til að hægt sé að leggja mat á þær. Með þessum tillögum er verið að sækja 3,9 milljarða kr. í vasa eldri borgara og öryrkja og nýbakaðir foreldrar verða af um 400 millj. kr. vegna lækkunar heildargreiðslna í fæðingarorlofi. Þær reglur sem hér eru lagðar til eru ein alvarlegasta atlaga sem gerð hefur verið að lífeyrissjóðakerfinu og gæti gengið af því dauðu. Nær ekkert samráð hefur verið haft við samtök eldri borgara, öryrkja og Alþýðusambands Íslands sem öll hafa lagst eindregið gegn þessum gjörðum ríkisstjórnarinnar. Verið er að skerða kjör þeirra sem síst skyldi með þessum aðgerðum.

    Loks bendir 2. minni hluti á að breyting á lögum um sóknargjöld samkvæmt I. kafla frumvarpsins mun að öllum líkindum leiða til skertrar þjónustu sóknanna, með uppsögnum starfsmanna, frestun á viðhaldi og stöðvun nýframkvæmda. Þetta gerist samhliða því að þjónustuþörfin eykst vegna hruns bankakerfisins og áfalla sem því tengjast. Þá bendir 2. minni hluti á að frumvarpið mun leiða af sér enn meiri skerðingu til Háskóla Íslands og ekki var þar á bætandi. Ljóst er að niðurskurðaraðgerðir ríkisstjórnarflokkanna í þessu frumvarpi bitna helst á þeim sem síst skyldi og eru í algjörri mótsögn við yfirlýsingar og væntingar sem ríkisstjórnin hefur vakið frá því að hún tók til starfa.
    Í ljósi þessa telur 2. minni hluti þær breytingartillögur sem fram koma í frumvarpinu óásættanlegar og leggst gegn þeim.

Alþingi, 19. des. 2008.

Birkir J. Jónsson.

Leyndarhjúpi aflétt

Við Kristinn H. Gunnarsson og Álfheiður Ingadóttir höfum unnið að spurningum er tengjast peninga- og skammtímasjóðum bankanna, hvernig staðið var að uppgjöri á sjóðunum og hvort jafnræðis hafi verið gætt á milli aðila í þeim uppgjörum. Viðskiptaráðherra hefur 10 vikur til að svara þeim spurningum sem koma fram í skýrslubeiðninni. En skýrslubeiðnin er eftirfarandi:

Beiðni um skýrslu

frá viðskiptaráðherra um peningamarkaðs- og skammtímasjóði.

Frá Kristni H. Gunnarssyni, Álfheiði Ingadóttur, Birki J. Jónssyni, Atla Gíslasyni,
Árna Þór Sigurðssyni, Eygló Harðardóttur, Grétari Mar Jónssyni,
Guðjóni A. Kristjánssyni, Helgu Sigrúnu Harðardóttur, Höskuldi Þórhallssyni,
Jóni Bjarnasyni, Jóni Magnússyni, Katrínu Jakobsdóttur, Kolbrúnu Halldórsdóttur, Magnúsi Stefánssyni, Siv Friðleifsdóttur, Steingrími J. Sigfússyni,
Valgerði Sverrisdóttur, Þuríði Backman og Ögmundi Jónassyni.

    Með vísan til 54. gr. stjórnarskrárinnar og 46. gr. laga um þingsköp Alþingis er þess óskað að viðskiptaráðherra flytji Alþingi skýrslu um peningamarkaðs- og skammtímasjóði. Meðal þess sem óskað er eftir að fram komi í skýrslunni er eftirfarandi:
    1.      Reglur sem giltu um peningamarkaðs- og skammtímasjóði fyrir hrun bankanna og þar til þeir voru gerðir upp.

    2.      Fjárfestingarstefna sjóðanna, hvort henni hafi verið fylgt og hversu oft og hvernig henni hafi verið breytt síðustu 18 mánuði fyrir lokun sjóðanna í október sl., t.d. er óskað eftir:
                a.      yfirliti yfir breytingar á eignasamsetningu í sjóðunum á fyrrgreindu tímabili,
                b.      skýringum á hvernig verðmyndun hafi verið framkvæmd á verðbréfum í sjóðunum, þ.m.t. bréfum sem ekki voru skráð á opinberan markað eða með félög sem menn vissu eða máttu vita að voru í vanda stödd,
                c.      upplýsingum um hvernig breytingar á fjárfestingarstefnu sjóðanna voru kynntar, t.d. til Fjármálaeftirlitsins, hlutdeildarskírteinishafa, eða í Lögbirtingablaði og hvort Fjármálaeftirlitið hafi samþykkt þær breytingar.

    3.      Hvort rekstraraðilar eða eigendur þeirra hafi átt hagsmuna að gæta við stjórn hinna tilgreindu sjóða í aðdraganda bankahrunsins og þar til þeir voru gerðir upp. Í því sambandi verði m.a. gerð grein fyrir:
                a.      hverjir voru og eru eigendur þeirra sjóða sem spurt er um og hver var eignarhlutur þeirra,
                b.      hvort sjóðirnir hafi verið notaðir með einhverjum hætti til þess að halda uppi gengi hlutabréfa, t.d. með kaupum á skuldabréfum útgefnum af bönkunum sjálfum og aðilum og félögum tengdum eigendum bankanna,
                c.      hvort verulegar breytingar hafi orðið á eignasamsetningu sjóðanna frá 1. janúar 2008 og til slita þeirra,
                d.      hvort fullyrðingar um áhættustig (áhættuleysi) við kynningu og sölu sjóðanna á bréfum sínum hafi staðist,
                e.      hugsanlegum fyrirmælum sjóðsstýringar, bankastjórnar, bankastjóra eða annarra hagsmunaaðila innan bankanna um að selja eignir sjóðanna: svo sem skuldabréf, hlutabréf, bankabréf og önnur verðbréf, innstæður hvers konar og önnur verðmæti í eigu peningamarkaðs- og skammtímasjóða,
                f.      sjóðsstjórum og stjórnum sjóðanna, aðalmönnum og varamönnum, við lokun sjóðanna og tilgreint hvaða stöðum þessir aðilar gegndu jafnhliða því að sitja í stjórnum sjóðanna og hvaða stöðum viðkomandi gegna nú.

    4.      Hvort einhver óeðlileg viðskipti hafi átt sér stað með bréf í tilgreindum sjóðum eða með eignir sem þeir fóru með síðustu 18 mánuði fyrir lokun sjóðanna, þ.m.t.:
                a.      hvort tryggari kröfur í sjóðunum hafi verið seldar fyrir ótryggari kröfur,
                b.      hvort viðskipti hafi átt sér stað við aðila sem tengjast bönkunum, þ.e. nákomna í skilningi 3. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl., og ef svo er hverjir þessir tengdu aðilar eru.

    5.      Samsetning hlutdeildarskírteinishafa tilgreindra peningamarkaðssjóða í aðdraganda bankahrunsins þar til þeir voru gerðir upp og hvernig hlutur þeirra skiptist, t.d.:
                a.      hversu margir einstaklingar og lögaðilar, þ.e. lífeyrissjóðir, sveitarfélög, stofnanir og félög í eigu ríkisins, tryggingafélög, einkahlutafélög, önnur félög o.s.frv., áttu eignir í peningamarkaðs- og skammtímasjóðum Glitnis, Landsbanka Íslands og Kaupþings þegar Fjármálaeftirlitið f.h. ríkissjóðs tók yfir rekstur þeirra í byrjun október sl.,
                b.      um hversu miklar eignir var að ræða, sundurliðað eftir fjölda hlutdeildarskírteinishafa í peningamarkaðssjóðum í hverjum banka fyrir sig og fjölda þeirra sem áttu innstæður á bilinu 0–5 millj. kr., 5–10 millj. kr., 10–50 millj. kr., 50–100 millj. kr., 100–500 millj. kr., 500–1.000 millj. kr. og meira en 1.000 millj. kr.,
                c.      hver samanlögð eign var í hverjum banka og sjóði 19. júlí 2007, 16. október 2007, 1. janúar 2008, 1. júlí 2008 og 6. október 2008, hver var hæsta innstæða í hverjum banka og sjóði, og hve mikið var tekið út úr þeim síðustu vikuna fyrir yfirtöku ríkisins á bönkunum,
                d.      að auki er óskað eftir upplýsingum um hvort til eru upptökur af símtölum sjóðsstjóra og/eða þjónustufulltrúa viðkomandi sjóða, rekstrarfélaga þeirra, eða banka við hlutdeildarskírteinishafa síðustu vikuna fyrir bankahrunið, og ef svo er ekki hver skýringin er.

    6.      Ákvarðanir stjórnvalda og stjórnenda bankanna, gömlu og nýju, til að endurfjármagna peningamarkaðs- og skammtímasjóðina og aðdraganda þessara ákvarðana. M.a. er óskað upplýsinga um:
                a.      hver aðkoma ríkisstjórnarinnar, ráðherra og embættismanna ráðuneytanna og stjórnkerfisins, Fjármálaeftirlitsins og Seðlabanka var í þessari atburðarás,
                b.      á hverju sú ákvörðun Fjármálaeftirlitsins byggðist að láta loka öllum verðbréfasjóðum bankanna 6. október sl. og á hverju tilmæli Fjármálaeftirlitsins byggðust um að þeim skyldi slitið 17. október sl. og greitt úr þeim,
                c.      hvort gömlu og nýju bankarnir, bankastjórar, bankastjórnir, bankaráð, bráðabirgðastjórnir/skilanefndir bankanna, sjóðsstjórnir og sjóðsstjórar hafi haft umboð og heimild stjórnvalda til að taka svo stórar ákvarðanir. Óskað er eftir að viðkomandi fundargerðir á tímabilinu þar sem fjallað er um kaup á skuldabréfum, hlutabréfum, bankabréfum og öðrum verðbréfum, innstæðum hvers konar og öðrum verðmætum í eigu peningamarkaðs- og skammtímasjóða verði birtar sem viðaukar við skýrsluna,
                d.      hvort keypt voru bankabréf, útgefin af Landsbankanum, Kaupþingi eða Glitni, og hvert var verðmat þeirra við kaupin,
                e.      hvort stjórnendur peningamarkaðssjóðanna hafi leitað bestu verða við sölu á eignum sjóðanna, skuldabréfum, hlutabréfum, bankabréfum og öðrum verðbréfum, innstæðum hvers konar og öðrum verðmætum, hvort kaupendur hafi leitað að bestu verðum á markaðnum við kaup á þessum eignum, hver keypti og hver er nú eigandi eignanna,
                f.      hvernig þess var gætt að ákvæðum stjórnarskrár um fjárveitingarvald Alþingis væri fylgt.

    7.      Hversu miklu af skattfé ríkisins var ráðstafað, með beinum eða óbeinum hætti, til að endurfjármagna peningamarkaðssjóðina í aðdraganda og í kjölfar bankahrunsins og hvort annars konar fjárhagslegri fyrirgreiðslu var beitt, þ.m.t.:
                a.      hversu mikið fé ríkissjóður hefur lagt til í þeim tilgangi að styrkja stofnfjár- og eiginfjárstöðu bankanna,
                b.      hversu miklum fjármunum nýju ríkisbankarnir hafa, hver um sig, varið til kaupa á eignum peningamarkaðssjóðanna,
                c.      hvernig kaup á eignum sjóðanna voru fjármögnuð.

    8.      Hvort gætt hafi verið jafnræðis við uppgjör tilgreindra peningamarkaðs- og skammtímasjóða annars vegar gagnvart eigendum verðbréfa í öðrum sjóðum í þessum þremur bönkum eða öðrum bönkum og sparisjóðum og hins vegar gagnvart fjármálastofnunum sem ekki áttu hlut að máli, þ.m.t.:
                a.      hvort reglur um sjálfstæði og óhæði hafi verið virtar að vettugi þar sem bankarnir keyptu nær eingöngu eignir í „sínum“ sjóðum,
                b.      mati á hvort ekki hefði verið eðlilegra að ríkisbankarnir þrír hefðu gætt jafnræðis og keypt eignir út úr öllum peningamarkaðssjóðum innlendra fjármálastofnana.
                c.      hvað sambærileg fyrirgreiðsla mundi kosta ríkissjóð / nýstofnaða ríkisbanka, þ.e. að kaupa út bréf í peningamarkaðssjóðum smærri fjármálafyrirtækja.

    9.      Hvernig staðið var að slitum og uppgjöri tilgreindra peningamarkaðssjóða af hálfu fulltrúa ríkisvaldsins, á hvaða aðferðafræði var byggt og hvort samræmis hafi verið gætt. M.a. verði greint frá:
                a.      eignaverðmæti þeirra eigna sem standa/stóðu á bak við sjóðina, svo sem skuldabréfa, hlutabréfa, bankabréfa og annarra verðbréfa, innstæða hvers konar og annarra verðmæta í eigu peningamarkaðs- og skammtímasjóða,
                b.      hvort um var að ræða bréf eða aðra fjármálagerninga frá tæknilega gjaldþrota fyrirtækjum, t.d. Stoðum,
                c.      hvort kaup á eignum peningamarkaðs- og skammtímasjóðanna hafi verið tilkynnt til Fjármálaeftirlitsins og Kauphallarinnar,
                d.      hvort rétt hafi verið staðið að slitum og uppgjöri sjóðanna og í samræmi við góða reikningsskilavenju,
                e.      hversu hátt hlutfall var greitt úr hverjum sjóði og hverjar voru tíu hæstu greiðslur sem greiddar voru til einstaklings eða lögaðila,
                f.      hverjar svonefndar viðskiptalegar forsendur nýju ríkisbankanna, hvers um sig, voru fyrir kaupum á eignum af peningamarkaðs- og skammtímasjóðum gömlu bankanna þriggja, svo sem skuldabréfum, hlutabréfum, bankabréfum og öðrum verðbréfum, innstæðum hvers konar og öðrum verðmætum? Óskað er eftir að sjálfstætt mat matsfyrirtækja um verðgildi eignanna og greinargerð þeirra til bankanna verði birt sem viðauki skýrslunnar,
                g.      hvernig stendur á þeim mun sem var á útgreiðslu úr peningamarkaðs- og skammtímasjóðum viðskiptabankanna annars vegar og hins vegar úr peningamarkaðssjóði BYR sem var nær 96% hlutfalli innstæðna,
                h.      hvort við kaup á skuldabréfum út úr þessum sjóðum og greiðslu á þeim hafi verið borgað raunvirði og hvort jafnvel sé eftir að borga hluta af þeim peningum síðar,
                i.      að auki er óskað eftir að ársreikningar peningamarkaðs- og skammtímasjóða í rekstri bankanna og félaga þeirra, svo sem Glitnis sjóða hf. í rekstri Glitnis banka, Landsvaka hf. í rekstri Landsbankans, og Rekstrarfélag Kaupþings Banka hf. í rekstri Kaupþings banka, fyrir síðustu fimm ár verði lagðir fram sem viðaukar við skýrsluna.

    10.      Tillögur til úrbóta.

Greinargerð.

    Farið er fram á að viðskiptaráðherra afli allra upplýsinga um viðskipti ríkisbankanna, hvers fyrir sig, sem hafa varðað peningamarkaðs- og skammtímasjóði gömlu bankanna þriggja og endurfjármögnun þeirra síðan Fjármálaeftirlitið f.h. ríkissjóðs tók yfir rekstur þeirra í byrjun október sl. og geri grein fyrir þeim í skýrslu til Alþingis.
    Um er að ræða alla peningamarkaðs- og skammtímasjóði Glitnis sjóða hf. í rekstri Glitnis banka, Landsvaka hf. í rekstri Landsbankans, og Rekstrarfélag Kaupþings banka hf. í rekstri Kaupþings banka. Mikill fjöldi fólks lagði peninga inn á þessa reikninga í góðri trú. Svo virðist sem það hafi jafnvel verið sérstaklega hvatt til þess af bönkunum og jafnvel til að færa fé af öruggum reikningum yfir í sjóði sem áhætta var bundin við.
    Komið hefur fram að miklir fjármunir voru teknir út úr peningamarkaðssjóðunum skömmu áður en bankarnir komust í þrot og voru þjóðnýttir. Það kann að benda til þess að einhverjir hafi haft vitneskju um var hvað í vændum og getað forðað sér en aðrir ekki.
    Fjármálaeftirlitið f.h. ríkissjóðs þjóðnýtti og tók yfir rekstur gömlu bankanna þriggja, Glitnis, Landsbanka Íslands og Kaupþings, í byrjun október sl. Í kjölfar þess að Fjármálaeftirlitið beindi tilmælum til ríkisbankanna þriggja um upplausn sjóðanna og að samræmis skyldi gætt voru öll skuldabréf sem eftir voru í sjóðunum keypt af bönkunum áður en greitt var úr þeim. Áður höfðu gömlu bankarnir keypt bréf úr peningamarkaðssjóðum sínum.    Talið er að bankarnir, þeir gömlu undir stjórn Fjármálaeftirlitsins og skilanefnda fyrir þess hönd, og nýju bankarnir undir stjórn Fjármálaeftirlitsins og bankastjórna fyrir þess hönd, hafi samtals varið allt að 200.000 millj. kr. í kaup á bréfum sjóðanna. Fyrir bréf sjóðanna var því greitt með ríkisfé, bæði þau sem gömlu og nýju bankarnir keyptu, enda bankarnir komnir í hendur ríkisins.
    Erfitt hefur reynst að afla staðfestra upplýsinga um uppgjör sjóðanna, eignasamsetningu þeirra, verðmæti eigna á bak við þá og hreyfingar úr sjóðunum. Ríkisstjórnin, sérstaklega viðskiptaráðherra og fjármálaráðherra, hafa jafnvel borið við bankaleynd.
    Mikilvægir þjóðarhagsmunir standa til þess að fram komi hvernig aðdraganda og ákvörðun var háttað um ráðstöfun allt að 200.000 millj. kr. af ríkisfé í þessu máli. Skýrslubeiðendur telja að bankaleynd eigi ekki við þegar svo miklir hagsmunir eru í húfi auk þess sem ekki er óskað upplýsinga um málefni nafngreindra einstaklinga eða lögaðila. Bent er á að Fjármálaeftirlitið hefur heimildir til að krefjast flestra ef ekki allra þeirra gagna sem skýrslubeiðendur óska eftir, sbr. t.d. 9. gr. laga nr. 87/1998, um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi, með síðari breytingum. Skýrslubeiðendur telja skýrslu þessa afar mikilvæga svo Alþingi sé unnt að sinna eftirlitshlutverki sínu.

Umsögn frá 3. minnihluta efnahags- og skattanefndar.

Hér að neðan er umsögn um fjárhagslega fyrirgreiðslu hjá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum en ég á sæti í efnahags og skattanefnd þingsins.

    Nefndin hefur fjallað um málið. Um þá gesti sem nefndin hefur fengið á fund sinn og hlutlausa málavaxtalýsingu á efni tillögunnar og þeirri viljayfirlýsingu ríkisstjórnarinnar sem með henni fylgir vísar 3. minni hluti til umsagnar 1. minni hluta. 
    Þriðji minni hluti vill taka fram í upphafi að miðað við erfiða stöðu efnahagsmála telur hann að rétt hafi verið af Íslands hálfu að leita eftir aðstoð Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
    Þriðji minni hluti er hins vegar ósáttur við hvernig staðið hefur verið að framgangi málsins af hálfu ríkisstjórnarinnar. Má í því sambandi nefna tvö atriði sem miklu máli skipta þegar tekin er afstaða til tillögunnar og þeirrar viljayfirlýsingar ríkisstjórnarinnar sem henni fylgir. Í fyrsta lagi gætir enn verulegrar óvissu um hverjar framtíðarskuldbindingar Íslands eru vegna bankahrunsins og áætlanir um það efni fátæklegar. Þá verður heldur ekki ráðið í hver geta landsins er til skuldsetningar. Óásættanlegt er að slíkt liggi ekki fyrir en það gerir í raun alla áætlanagerð óraunhæfa.
    Í annan stað er mikið deilt um hvernig staðið skuli að innleiðingu 19. og 22. liðar í viljayfirlýsingu ríkisstjórnarinnar sem varða tímabundnar heimildir Seðlabanka til að leggja höft á gjaldeyrisviðskipti vegna fjármagnsflutninga í tengslum við skammtímaáhættu sem er samfara fleytingu krónunnar. Nýverið voru samþykkt á Alþingi lög um þetta efni, nr. 134/2008. Við þinglega meðferð málsins sem tók ríflega eina kvöldstund kom fram hörð gagnrýni aðila vinnumarkaðarins sem bæði kvörtuðu undan skorti á samráði og að sú haftastefna sem frumvarpið bæri með sér væri einkar varhugaverð ekki síst með hliðsjón af ákvæði um skilaskyldu á gjaldeyri. Með þessari leið var verið að færa íslenskt samfélag aftur um marga áratugi undir forustu Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar.

    Yfirgangur framkvæmdarvaldsins gagnvart löggjafarvaldinu síðustu vikurnar er með eindæmum. Þingmenn fá ekki aðgang að fjölda gagna og lásu t.d. um skilyrði Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í DV. Það er með öllu óásættanlegt að Alþingi Íslendinga skuli vera líkt við afgreiðslustofnun í mestu þrengingum sem íslensk þjóð hefur gengið í gegnum á undangengnum áratugum. Því miður hefur áður boðað samráð ríkisstjórnarinnar við stjórnarandstöðu verið í skötulíki. Með nýafgreiddum gjaldeyrishöftum kom jafnframt í ljós að samráði stjórnvalda við aðila vinnumarkaðarins var verulega ábótavant, svo ekki sé fastar að orði kveðið. Framferði ríkisstjórnarinnar er til þess fallið að valda óróa í samskiptum stjórnvalda við aðila vinnumarkaðarins sem og að hunsa algjörlega Alþingi Íslendinga í mikilvægri ákvarðanatöku. Eins og sakir standa tilkynna fulltrúar framkvæmdarvaldsins þingmönnum um ákvarðanir ríkisstjórnarinnar og síðan eru málin afgreidd með ótrúlegum hraða í gegnum þingið í skjóli mikils meiri hluta þingmanna, sem fæstir koma þó að málum. Þetta er með öllu óásættanlegt, sérstaklega í ljósi þess hversu óhönduglega hefur tekist til með ákvarðanatöku og framgang flestra mála sem ríkisstjórnin hefur unnið að undanfarnar vikur.
    Með vísan til framangreinds styður 3. minni hluti ekki tillöguna.

Alþingi, 2. des. 2008.

Birkir J. Jónsson.

Afturhvarf til fortíðar

Aðfaranótt föstudagsins 28. nóvember kl. 04:53 voru samþykkt umdeild lög þar sem Seðlabanka Íslands (SÍ) eru veittar margvíslegar heimildir til að koma höftum á gjaldeyrismarkaðinn. Fyrirvarinn var stuttur, mælt var fyrir frumvarpinu kl. rúmlega átta á fimmtudagskvöldinu og dagskipunin að viðskiptanefnd kláraði yfirferð um málið þá um kvöldið.

Við framsóknarmenn stóðum í þeirri trú að ætlunin væri að afgreiða málið í sátt á milli stjórnvalda og þeirra aðila sem gegna lykilhlutverki í því að bregðast við þeirri djúpu efnahagslægð sem blasir við okkur. En það var öðru nær. Forsvarmenn Alþýðusambands Íslands og Samtaka atvinnulífisins lýstu á fundi viðskiptanefndar yfir megnri óánægju með frumvarpið og þá um kvöldið var ljóst að ríkisstjórnin hafði ekki haft neitt samráð við þessa hagsmunaaðila við gerð frumvarpsins. Samræðustjórnmálin í verki eða hvað? Það að ríkisstjórnarflokkarnir skuli leyfa sér á tímum sem þessum að koma fram með þessum hætti réttlætir eitt og sér vantraust á ríkisstjórnina.

Að hverfa aftur til gjaldeyrishafta og mikilla inngripa í markaðinn er óneitanlega afturhvarf til fortíðar. Og það undir forystu flokka sem hingað til hafa hreykt sér af stefnu sinni um afnám hafta. En stefnuleysi ríkisstjórnarinnar hefur valdið því að staðan er eins og raun ber vitni.

Með skýrri framtíðarsýn og markvissum vinnubrögðum stjórnvalda hefði verið hægt að fara aðrar leiðir en ríkisstjórnarflokkarnir lögðu þarna til. Hins vegar blasti við þetta kvöld að yrði ekkert að gert, úr því sem komið var, væri hætt við að aðilar á markaði tækju stöðu á móti krónunni með tilheyrandi gengisfellingu. Því ákváðum við framsóknarmenn að hindra ekki framgang málsins þá um nóttina en vísum ábyrgðinni í þessu máli algjörlega á hendur ríkisstjórninni.

Von okkar er sú að þær heimildir sem SÍ voru veittar umrædda nótt verði lítið sem ekkert notaðar. Ef ástand hafta mun vara í langan tíma er ljóst að erlend fjárfesting hér á landi verður nær engin því hver vill fara með fjármuni inn á markað ef óljóst er hvenær hægt verður að losa um fjárfestinguna? Hætt er við að útflutningsfyrirtæki leiti leiða til að koma sér undan því að flytja allan gjaldeyri sinn hingað heim. Lögin koma jafnvel í veg fyrir að fólk geti selt eignir sínar hérlendis og flutt úr landi. Það verður að auki ekki betur séð en að 6. grein laganna komi í veg fyrir að Íslendingar styrki hjálparstarf erlendis umfram 10 m.kr. á ári. Nema auðvitað að Seðlabankinn veiti undanþágu. Það er ekki fjarri því að sá grunur vakni að hugsanlega sé verið með markvissum hætti að auka völd stjórnmálamanna þannig að hlutirnir verði eins og í gamla daga. Þá ákvörðuðu stjórnmálamenn og flokkar það hverjir fengu gjaldeyri eða húsnæðislán. Það eru stjórnmál gærdagsins.

Það er óneitanlega áhyggjuefni að yfirstjórn Seðlabanka Íslands, sem ekki nýtur almenns trausts hér á landi eða erlendis, sé falið þetta mikla vald.. 90% landsmanna treystir ekki yfirstjórn SÍ og á alþjóðlegum vettvangi heyrast efasemdaraddir um að fyrrverandi stjórnmálamenn eigi að gegna störfum seðlabankastjóra. Seðlabanki Íslands er þrátt fyrir þetta undanþeginn þeim ströngu viðurlögum sem aðrir eru settir undir samkvæmt lögunum auk þess sem hann er einnig undanþeginn stjórnsýslureglum. Er þetta verjandi? Það er ljóst að þó heimild til undanþága frá þessum lögum sé til staðar þá nýtur Seðlabankinn ekki trausts til að vinna eftir þessum reglum. Yfirstjórn Seðlabanka Íslands er jafnt á ábyrgð Samfylkingarinnar sem Sjálfstæðisflokksins sama hvað líður einstaka bókunum sem lekið er af fundum ríkisstjórnarinnar.

Birkir Jón Jónssons, þingmaður Framsóknarflokksins

Sæunn Stefánsdóttir, ritari Framsóknarflokksins

Grein sem birtist í Fréttablaðinu í morgun

Alþingi og dómstólar

Það er mikil undiralda í þjóðfélaginu. Veröld margra hefur hrunið og fólk er hugsi. Við þessar aðstæður er eðlilegt að fram komi hugmyndir og kröfur um róttækar breytingar á því kerfi sem við búum við bæði í viðskiptum og stjórnmálum.

Eitt af því sem hvað oftast heyrist er það að löggjafarvaldið sé of veikt og illa í stakk búið til þess að gegna hlutverki sínu. Sérstaklega sé staða þess veik gagnvart framkvæmdavaldinu. Ég þekki það vel af setu minni á þingi að þetta er því miður raunin. Þegar eins stór hluti þingmanna og raun ber vitni gegnir embætti ráðherra stendur þingið þegar höllum fæti. Þegar síðan við bætist að hver ráðherra hefur ráðuneyti á bak við sig til að vinna að sínum málaflokkum en þingmenn hafa mun minni aðgang að aðstoð þá er ekki skrýtið að þingið fari halloka. Það sem er þó enn verra er það virðingarleysi sem sumir af handhöfum framkvæmdavaldsins sýna löggjafarvaldinu. Þegar ráðamenn taka stórar ákvarðanir við vandasamar aðstæður eins og nú eru uppi er eðlilegt að samvinna sé höfð við fulltrúa flokkana í þinginu og málin séu rædd á vettvangi þess. Það hefur ekki verið raunin og það er ríkisstjórninni til skammar.

Styrkjum Alþingi

En hvernig á að styrkja stöðu þingsins? Sú hugmynd hefur heyrst að fækka beri þingmönnum. Ég sé ekki hvernig það ætti að efla þingið og raunar held ég að það myndi þvert á móti veikja það. Þingmenn þrífast á sem mestum samskiptum við kjósendur sína. Það yrði ómögulegt að halda úti minnsta votti af persónulegum tengslum við kjósendur ef þingmönnum yrði fækkað um helming eins og heyrst hafa hugmyndir um. Þeirri hugmynd hefur einnig verið haldið á lofti að rétt sé að breyta kosningakerfinu. Ég held að það sé rétt að skoða hvaða möguleikar eru á því að auka möguleika á persónukjöri við kosningar. Ég er hins vegar alfarið andvígur hugmyndum um einmenningskjördæmi eða því að forsætisráðherra sé kjörinn beinni kosningu. Slíkt myndi sjálfkrafa búa til tveggja flokka kerfi hér á landi sem að mínu mati skaðar lýðræðið frekar en eflir það.

Ég held að lykillinn að því að styrkja þingið sé að skerpa skilin á milli framkvæmdavaldsins og löggjafarvaldsins. Hin augljósa leið til þess er sú að ráðherrar sitji ekki á þingi á sama tíma og þeir gegna ráðherraembætti. Ég vil sjá sem fyrst lagabreytingu þess efnis að ráðherrar afsali sér þingsæti sínu um leið og þeir setjast í ráðherrastól. Framsóknarmenn hafa lengi stefnt að þessu og á yfirstandandi þingi er endurflutt frumvarp þess efnis. Þetta er eðlilegt fyrsta skref. Fleiri verða að fylgja í kjölfarið en markmiðið hlýtur að vera að hefja þingið til vegs og virðingar, bæta stöðu þess og auka raunveruleg völd þess og möguleika til pólitískrar stefnumótunar.

Val á hæstaréttardómurum

Dómstólar mynda þriðju grein ríkisvaldsins og það er ekki síður mikilvægt að efla traust almennings á þeim. Að mínu viti er vandi dómstólanna ekki sá að þeir hafi ekki staðið sig. Vandinn er sá að ímynd þeirra hefur verið spillt með óeðlilegum afskiptum stjórnmálamanna af embættisveitingum innan dómstólakerfisins. Þarna er þörf á breytingum, þó ekki væri nema til þess að efla tiltrú almennings á kerfinu. Þar tel ég rétt að horfa til þess hvernig kerfið er byggt upp í Danmörku en þar er sérstök valnefnd sem sér um að velja úr hópi umsækjenda um dómaraembætti.

Við núverandi aðstæður er mikilvægara en nokkru sinni fyrr að tryggja lýðræði og gagnsæi í öllum ákvörðunum. Það að tryggja þrískiptingu ríkisvaldsins betur en verið hefur er mikilvægur þáttur í því gagnsæi og ég mun beita mér fyrir því af fullum krafti.

Grein sem birtist í Morgunblaðinu 30. nóvember

Ingibjörg Sólrún = Davíð Oddsson?

Ég spurði utanríkisráðherra, Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur, á Alþingi í morgun um skipan nýs sendiherra í utanríkisþjónustunni. Sú ákvörðun kom mér á óvart í ljósi þess að nú á að fækka sendiráðum og sendiherrum.

Nýr sendiherra, Kristín Árnadóttir, er vafalaust ágætis manneskja og búin mörgum kostum. Hins vegar verður ekki litið fram hjá því að hún hefur einungis unnið í ráðuneytinu í eitt ár sem verkefnaráðinn starfsmaður. Hún er jafnframt einn nánasti samstarfsmaður Ingibjargar Sólrúnar til margra ára og var til að mynda kosningastjóri Kvennalistans þegar Ingibjörg Sólrún var fyrst kjörin á Alþingi fyrir þann ágæta flokk og síðar aðstoðarmaður Ingibjargar í tíð hennar sem borgarstjóra Reykjavíkur.

Vafalaust hefur verið gengið fram hjá mörgum hæfum einstaklingum í utanríkisþjónustunni við þessa skipan, konum sem körlum, ungum sem og þeim sem eldri og reynslumeiri eru.

Með þessu er Ingibjörg Sólrún að feta í fótspor Davíðs Oddssonar sem skipaði 9 sendiherra í stuttri utanríkisráðherratíð sinni. Margir af þeim voru pólitískir bandamenn foringjans. Ingibjörg Sólrún hefur nú á rúmu ári skipað 4 sendiherra, þ.á.m. fyrrum þingmann Sjálfstæðisflokksins og nú Kristínu Árnadóttir, fyrrum aðstoðarmann sinn.

Þegar Valgerður Sverrisdóttir varð utanríkisráðherra gaf hún út yfirlýsingu þess efnis að engir nýir sendiherrar yrðu skipaðir í hennar tíð á síðasta kjörtímabili. Það var meðal annars vegna þess að sendiherrar voru orðnir gríðarlega margir eftir tíð Davíðs í ráðuneytinu.

Ég man að Samfylkingin gagnrýndi Davíð harðlega á sínum tíma fyrir pólitískar embættisveitingar. Ég get ekki betur séð en að Ingibjörg Sólrún sé að gera nákvæmlega sömu hluti og hún gagnrýndi Davíð fyrir á sínum tíma. Dæmi svo hver fyrir sig.

Framboð til varaformanns

Mikil umbrot einkenna íslenskt samfélag í dag. Þjóðin stendur á krossgötum og við blasir mikið uppbyggingarstarf. Upp eru runnir nýir tímar - tímar sem kalla á breytingar og lausnir.

Að undanförnu hef ég fengið margar áskoranir um að sækjast eftir forystuhlutverki í Framsóknarflokknum á næsta flokksþingi sem haldið verður í janúar 2009. Mér þykir vænt um þá hvatningu og stuðninginn sem í henni felst. Jafnframt tel ég að ungt fólk eigi að ganga fram fyrir skjöldu eins og ástatt er því að næstu kosningar munu fremur en áður snúast um lausnir og hvert beri að stefna til framtíðar. Á þessum tímamótum á Framsóknarflokkurinn að standa undir nafni og sækja fram, vera skýr valkostur í íslenskum stjórnmálum. Ég treysti mér til slíkra verka og vil leggja mitt af mörkum til að sameina framsóknarmenn um nauðsynleg úrlausnarefni og vinna í samhentri forystu fyrir flokkinn.

Að vel ígrunduðu máli er það niðurstaða mín að bjóða mig fram til varaformanns fyrir Framsóknarflokkinn á komandi flokksþingi.

Ég er 29 ára gamall, borinn og barnfæddur Siglfirðingur. Ég hef setið á Alþingi sl. 5 ár og verið treyst þar til ábyrgðarmikilla starfa. Ég hef reynslu af þátttöku í bæði stjórnarmeirihluta og því mikilvæga hlutverki að veita aðhald í stjórnarandstöðu.

Grundvallarhugsjónir mínar kristallast í því að ég vil byggja upp á Íslandi mannvænlegt samfélag samvinnu og jafnaðar þar sem lýðræði og mannréttindi eru í hávegum höfð. Samfélag þar sem allir hafa jöfn tækifæri, óháð efnahag eða búsetu. Þjóðfélag framtíðarinnar þarf að byggja á aukinni þátttöku almennings í allri ákvarðanatöku, raunverulegri þrískiptingu ríkisvaldsins þar sem Alþingi skipar þann sess sem því ber í lagasetningu og aðhaldi gagnvart framkvæmdavaldinu, og heiðarleika þar sem leitast er við að ná fram sanngjörnum niðurstöðum með samvinnu ólíkra afla og hagsmuna. Fólk og velferð þess á að vera í öndvegi þess nýja samfélags sem við munum byggja upp á næstu árum. Forysta Framsóknarflokksins á að sækja fram með fólk í fyrirrúmi og manngildi ofar auðgildi. Að því vil ég vinna.

Reykjavík 24.11.2008

Birkir Jón Jónsson